بررسی واکنش ژنوتیپ های گندم نان (Triticum aestivum L.) به تنش شوری

  بررسی واکنش ژنوتیپ های گندم نان (Triticum aestivum L.) به تنش شوری     مسعود گماریان1*، محمد علی ملبوبی2، فرخ درویش3، سید ابوالقاسم محمدی4، خدیجه رضوی2   1- عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک   2- عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری   3- استاد گروه زراعت واصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران   4- دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز     تاریخ دریافت:12/2/87 تاریخ پذیرش: 19/12/87     چکیده   در این بررسی واکنش 15 ژنوتیپ گندم نان به تنش شوری حاصل از کلرور سدیم در یک مطالعه گلخانه‌ای مورد ارزیابی قرار گرفت. این مطالعه در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا شد. بذور ژنوتیپ‌های انتخابی در گلدان‌های حاوی ماسه بادی کشت گردیدند. در تیمار شاهد به هر گلدان محلول غذایی هوگلند و در تیمار شوری محلول غذایی هوگلند حاوی 150 میلی مولار NaCl داده شد. در بین ژنوتیپ‌های استفاده شده از دو رقم کارچیا-66 و چینی بهاره به ترتیب به عنوان شاهد متحمل و حساس استفاده گردید. سایر ژنوتیپ‌ها شامل ارقام روشن، کویر، ماهوتی، قدس و لاین‌های دابل هاپلوئید DH-1557-1 ، DH-1557-3 ، DH-1557-7 ، DH-1557-15 ، DH-1557-33 و DH-1102-12 که از تلاقی گندم و ذرت حاصل شده بودند و 3 لاین Onfarm-4 ، Onfarm-6 و Onfarm-9 بود. نتایج نشان دهنده آن بود که بین ژنوتیپ‌های متحمل و همچنین حساس از نظر جذب یون سدیم و پتاسیم تنوع وجود دارد. شاخص نسبت پتاسیم به سدیم همبستگی بالا و معنی‌داری با طول دوره پرشدن دانه و وزن خشک دانه داشت. زمان گلدهی در ژنوتیپ‌های مورد بررسی تحت تاثیر تنش قرار نگرفته بود. با اعمال تنش طول دوره پرشدن دانه در ژنوتیپ‌های مورد بررسی کاهش یافته بود و این کاهش در ژنوتیپ‌های حساس بیشتر از ژنوتیپ‌های متحمل بود. تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپ‌های مورد بررسی را به چهار گروه دسته بندی نمود. جهت تفکیک تحمل مطلق و نسبی ژنوتیپ‌های مورد مطالعه از شاخص حساسیت محیطی استفاده گردید. از نظر تحمل نسبی وزن خشک بوته و دانه رقم ماهوتی و لاین دابل هاپلوئید DH-1557-3 نسبت به بقیه ژنوتیپ‌ها برتری داشتند که نشانگر تجمع ژن‌های مقاومت در این ژنوتیپ‌ها می‌باشد. رقم قدس و لاین DH-1102-12 از این نظر در پایین‌ترین مقدار قرار داشتند. تحمل مطلق رقم روشن در بیشترین مقدار قرار داشت و از بین لاین‌های Onfarm ، لاین Onfarm-6 تحمل مطلق بالاتری نسبت به لاین‌های Onfarm-4 و Onfarm-9 داشت.   کلمات کلیدی: تنش شوری، گندم، کلرورسدیم، نسبت K+/Na+   * نویسنده مسئول Email: [email protected]   این مقاله بخشی از رساله دکتری مکاتبه کننده (مسعود گماریان) می‌باشد.